Các kiểu gắn bó được đặc trưng bởi những cách tương tác và hành xử khác nhau trong các mối quan hệ. Trong những năm đầu thời thơ ấu, những kiểu gắn bó này tập trung vào cách cha mẹ và con cái tương tác như vậy nào. Khi trưởng thành, những kiểu gắn bó được dùng để mô tả những mẫu hình gắn bó trong các mối quan hệ lãng mạn. Khái niệm về kiểu gắn bó đến từ những học thuyết và tìm hiểu về sự gắn bó xuất hiện trong suốt những năm 60, 70 của thế kỷ 20. Ngày nay các nhà tâm lý học, về cơ bản, đã xác nhận bốn kiểu quan hệ gắn bó đa số.
Gắn bó là gì?
Gắn bó là mối quan hệ xúc cảm đặc biệt, liên quan đến việc trao cho nhau sự thoải mái, quan tâm và khoái lạc. Nguồn gốc của tìm hiểu về sự gắn bó khởi đầu từ những học thuyết của Freud về tình yêu, nhưng người được xác nhận là cha đẻ của học thuyết gắn bó là một nhà tìm hiểu khác.
John Bowlby cống hiến tìm hiểu bao quát về khái niệm sự gắn bó, mô tả nó như một “Sự kết nối tâm lý lâu dài giữa con người”.
Bowlby chia sẻ chung quan niệm phân tâm học rằng những trải nghiệm đầu thời thơ ấu trọng yếu trong việc thúc đẩy đến sự phát triển và hành vi sau này. Những kiểu gắn bó ban đầu khi còn nhỏ được thiết lập thông qua mối quan hệ trẻ sơ sinh/ người chăm sóc.
Không những thế, Bowlby tin rằng sự gắn bó đã có một yếu tố có tính tiến hóa; nó giúp ích trong việc sinh tồn. Ông giải thích rằng “Thiên hướng thiết lập những mối quan hệ cảm xúc mạnh mẽ với những cá nhân cụ thể là một phần cơ bản trong bản chất con người”.
Table of Contents
1. Các dấu hiệu của quan hệ gắn bó
Bowlby tin rằng có bốn dấu hiệu tiêu biểu của sự gắn bó gồm:
– Duy trì sự thân thiện – muốn được ở gần người mà ta gắn bó.
– Nơi trú ẩn an toàn – quay về với đối tượng gắn bó vì sự an toàn và an ủi khi đối mặt với một nỗi sợ hay mối đe dọa.
– Nền tảng đảm bảo- đối tượng gắn bó đóng vai trò như một nền tảng an toàn để từ đó đứa trẻ có thể tìm tòi toàn cầu xung quanh.
– Nỗi lo âu chia cách – lo ngại xuất hiện khi vắng mặt đối tượng gắn bó
Bowlby cũng mang ra 3 định đề chính về học thuyết gắn bó.
Trước hết, ông cho rằng khi những đứa trẻ được nuôi lớn với sự tin tưởng rằng người chăm sóc trước hết của chúng sẽ luôn ở bên chúng, chúng có ít khả năng trải nghiệm sợ hãi hơn những đứa trẻ được nuôi lớn nhưng không có niềm tin như vậy.
Thứ hai, ông tin rằng sự tin tưởng này được tạo dựng trong một giai đoạn then chốt của sự phát triển, trong những năm đầu đời, tuổi thơ ấu và tuổi niên thiếu. Những trông đợi được tạo dựng trong giai đoạn đó có xu hướng duy trì một cách tương đối trong phần đời còn lại của một người.
Cuối cùng, ông cho rằng những trông đợi này được tạo dựng gắn kết trực tiếp với trải nghiệm. Nói cách khác, những đứa trẻ phát triển những kỳ vọng rằng người chăm sóc chúng sẽ sẵn sàng thỏa mãn nhu cầu của chúng, vì từ kinh nghiệm, người chăm sóc đã tích cực đáp lại chúng trong quá khứ.
2. Nhận xét tình huống lạ lẫm của Ainsworth
Trong những năm 1970, nhà tâm lý học Mary Ainsworth tiếp tục mở rộng dựa trên công trình đột phá của Bowlby trong tìm hiểu “Tình huống lạ lẫm” nổi tiếng thời bấy giờ của cô. Tìm hiểu bao gồm xem xét những đứa trẻ trong độ tuổi từ 12 đến 18 tháng phản ứng với tình huống chúng bị bỏ lại một mình trong một thời gian ngắn và sau đó đoàn tụ với mẹ.
Nhận xét tình huống lạ lẫm của Ainsworth tuân theo trình tự cơ bản sau đây:
– Cha/ mẹ và con ở một mình trong một căn phòng.
– Đứa trẻ tìm tòi căn phòng với sự giám sát của cha mẹ.
– Một người lạ bước vào phòng, trò chuyện với cha/ mẹ và tiếp cận đứa trẻ.
– Cha mẹ lặng lẽ rời khỏi phòng.
– Cha mẹ trở về và an ủi con.
Dựa trên những xem xét này, Ainsworth tổng kết rằng có ba kiểu gắn bó chính: gắn bó an toàn, gắn bó không an toàn – nước đôi và gắn bó không an toàn – tránh né.
Nhà tìm hiểu Main và Solomon đã thêm một kiểu gắn bó thứ tư được gọi là kiểu gắn bó không an toàn – rối loạn tính năng. Nhiều tìm hiểu đã ủng hộ tổng kết của Ainsworth và tìm hiểu bổ sung đã tiết lộ rằng những kiểu gắn bó sớm này có thể giúp dự đoán các hành vi sau này trong cuộc sống.
3. Gắn bó trong cuộc sống
Trước khi bạn khởi đầu mang vấn đề trong các mối quan hệ đổ tại cha mẹ, thì điều trọng yếu cần lưu ý là các kiểu gắn bó được tạo dựng trong thời thơ ấu không nhất thiết phải giống với những gì được trổ tài trong các kiểu gắn bó lãng mạn khi trưởng thành. Có một khoảng thời gian dài trôi qua giữa tuổi thơ ấu và tuổi trưởng thành, vì thế những trải nghiệm trong khoảng giữa này cũng đóng một vai trò lớn trong kiểu gắn bó khi trưởng thành.
Những người được mô tả là gắn bó nước đôi hoặc tránh né trong thời thơ ấu có thể trở nên gắn bó an toàn khi trưởng thành, trong khi những người có sự gắn bó an toàn trong thời thơ ấu có thể trổ tài các dạng gắn bó không an toàn ở tuổi trưởng thành. Bản tính cũng được cho rằng đóng một phần trong sự gắn bó.
Vậy thì các yếu tố như ly dị hoặc bất hòa của cha mẹ có thể đóng vai trò gì trong việc tạo dựng các kiểu gắn bó? Trong một tìm hiểu, Hazan và Shaver thấy rằng việc ly hôn của cha mẹ hình như không liên quan đến phong thái gắn bó. Thay vào đó, tìm hiểu của họ nêu ra rằng dự đoán tốt nhất cho kiểu gắn bó khi trưởng thành là nhận thức của người ta về chất lượng mối quan hệ của họ với cha mẹ, cũng như mối quan hệ của cha mẹ họ với nhau.
Nhưng tìm hiểu trong ngành nghề này nêu ra rằng các kiểu gắn bó được thiết lập trong thời thơ ấu có thúc đẩy trọng yếu lên các mối quan hệ sau này. Hazan và Shaver cũng tìm thấy niềm tin khác nhau về mối quan hệ giữa những người trưởng thành với các kiểu gắn bó khác nhau. Người lớn gắn bó an toàn có xu hướng tin rằng tình yêu lãng mạn là vững chắc. Người lớn gắn bó nước đôi cho biết rằng họ thường dễ phải lòng, trong khi những người có kiểu gắn bó tránh né mô tả việc họ yêu ai đó là hiếm thấy và chóng vánh.
Mặc dù tất cả chúng ta không thể nói rằng các kiểu gắn bó ban đầu giống với kiểu gắn bó lãng mạn dành khi trưởng thành, nhưng tìm hiểu đã nêu ra rằng các phong thái gắn bó ban đầu có thể giúp dự đoán các kiểu hành vi ở tuổi trưởng thành.
4. Các dấu hiệu của kiểu gắn bó an toàn
Trẻ em được gắn bó an toàn thường trở nên buồn bã thấy rõ khi người chăm sóc của chúng rời đi và vui vẻ khi cha mẹ trở về. Khi sợ hãi, những đứa trẻ này sẽ tìm kiếm sự dỗ dành từ cha mẹ hoặc người chăm sóc. Sự tiếp xúc tới từ cha/mẹ dễ dàng được chấp thuận bởi những đứa trẻ gắn bó an toàn và chúng nghênh đón sự trở lại của cha/ mẹ với hành vi tích cực. Mặc dù những đứa trẻ này có thể được dỗ dành ở một mức độ nào đó bởi những người khác trong trường hợp không có cha mẹ hoặc người chăm sóc, nhưng chúng rõ ràng vẫn thích cha mẹ hơn người lạ. Cha mẹ của những đứa trẻ gắn bó an toàn có xu hướng vui đùa với con cái của họ nhiều hơn. Ngoài ra, những phụ huynh này hồi đáp nhu cầu của con cái họ nhanh hơn và thường phản ứng nhiệt tình hơn với con cái của họ so với cha mẹ của những đứa trẻ gắn bó không an toàn. Các tìm hiểu đã nêu ra rằng những đứa trẻ gắn bó an toàn sẽ thấu hiểu hơn trong các giai đoạn sau này của thời thơ ấu. Những đứa trẻ này cũng được mô tả là ít quậy phá, ít hung tàn và trưởng thành hơn so với những đứa trẻ có kiểu gắn bó nước đôi hoặc tránh né.
So với trẻ nhỏ:
– Có thể tách khỏi cha mẹ.
– Tìm kiếm sự an ủi từ cha mẹ khi sợ hãi.
– Nghênh đón sự trở về của cha mẹ với những xúc cảm tích cực.
– Thích cha mẹ hơn người lạ.
So với người lớn:
– Có những mối quan hệ lâu dài, đáng tin cậy.
– Có thiên hướng có lòng tự trọng cao.
– Thoải mái chia sẻ xúc cảm với bạn trăm năm và đồng bọn.
– Tìm kiếm sự trợ giúp từ xã hội.
Mặc dù việc tạo dựng kiểu gắn bó an toàn với những người chăm sóc là điều bình thường và có thể đoán trước, như Hazan và Bleach đã lưu ý, nhưng điều đó không phải lúc nào cũng xảy ra. Các nhà tìm hiểu đã tìm thấy một vài yếu tố khác nhau góp phần vào sự phát triển (hoặc sự thiếu hụt) của mối quan hệ gắn bó an toàn, nhất là khả năng thỏa mãn của người mẹ so với nhu cầu của trẻ sơ sinh trong năm đầu đời của trẻ. Những bà mẹ phản ứng không nhất quán hoặc hay xen vào các hoạt động của trẻ có xu hướng làm cho những đứa trẻ trở nên ít tìm tòi, khóc nhiều hơn và lo ngại hơn. Những bà mẹ luôn từ chối hoặc phớt lờ nhu cầu của trẻ có xu hướng khiến cho những đứa trẻ trở nên nỗ lực tránh né việc tiếp xúc.
Khi trưởng thành, so với những người gắn bó an toàn thường có mối quan hệ lâu dài, tin cậy. Các dấu hiệu chính khác của các cá nhân gắn bó an toàn bao gồm lòng tự trọng cao, thích các mối quan hệ thân mật, tìm kiếm sự trợ giúp xã hội và có khả năng chia sẻ xúc cảm với người khác.
Trong một tìm hiểu, các nhà tìm hiểu tìm thấy rằng phụ nữ có kiểu gắn bó an toàn có nhiều xúc cảm tích cực về mối quan hệ thân mật của họ hơn so với những phụ nữ khác có kiểu gắn bó không an toàn.
Có bao nhiêu người tự phân loại mình là gắn bó an toàn? Trong một tìm hiểu kinh điển của Hazan và Shaver, 56% số người được hỏi tự nhận mình là gắn bó an toàn, trong khi 25% được xác nhận là gắn bó tránh né và 19% là gắn bó nước đôi / lo âu.
5. Những dấu hiệu của kiểu gắn bó nước đôi
Những đứa trẻ gắn bó nước đôi có xu hướng cực kỳ nghi ngờ người lạ. Những đứa trẻ này biểu lộ sự lo ngại đáng kể khi bị tách khỏi cha mẹ hoặc người chăm sóc, nhưng hình như không thể được trấn an hoặc dỗ dành bằng sự trở lại của cha mẹ. Trong một số trường hợp, đứa trẻ có thể khước từ cha mẹ một cách thụ động bằng cách từ chối sự dỗ dành, hoặc có thể thẳng thắn trổ tài sự gây hấn trực tiếp so với cha mẹ.
Theo Cassidy và Berlin, sự gắn bó nước đôi là tương đối hiếm gặp, chỉ có 7 đến 15% trẻ sơ sinh ở Hoa Kỳ dấu hiệu kiểu gắn bó này. Trong một nhận xét về tài liệu của kiểu gắn bó nước đôi, Cassidy và Berlin cũng phát xuất hiện rằng tìm hiểu xem xét luôn liên hệ sự gắn bó không an toàn với sự vắng mặt của người mẹ. Khi những đứa trẻ này lớn lên, giáo viên thường mô tả chúng là bám víu và phụ thuộc quá mức.
So với trẻ nhỏ:
– Có thể cảnh giác với người lạ.
– Trở nên vô cùng lo ngại khi cha mẹ rời đi.
– Không thấy được an ủi khi bố mẹ trở về.
Như người lớn:
– Không thích trở nên thân thiết với người khác.
– Lo ngại rằng bạn trăm năm không yêu mình.
– Trở nên rất quẫn trí khi những mối quan hệ kết thúc.
Khi trưởng thành, những người có kiểu gắn bó nước đôi thường cảm thấy không sẵn sàng về việc thân thiện với người khác và lo ngại rằng bạn trăm năm của họ không đáp lại tình cảm của họ. Điều này kéo theo việc chia tay thường xuyên, thường là do mối quan hệ lạnh nhạt và xa cách. Những cá nhân này cảm thấy đặc biệt quẫn trí sau khoảng thời gian kết thúc một mối quan hệ. Cassidy và Berlin đã mô tả một kiểu mẫu bệnh lý khác là người lớn có kiểu gắn bó nước đôi dính lấy với trẻ nhỏ như một nguồn an toàn.
6. Các dấu hiệu của kiểu gắn bó tránh né
Trẻ em với kiểu gắn bó tránh né có xu hướng tránh cha mẹ và người chăm sóc. Sự tránh né này thường trở nên đặc biệt rõ rệt sau một thời gian vắng mặt. Những đứa trẻ này có thể không từ chối sự Note từ cha mẹ, nhưng chúng cũng không tìm kiếm sự dỗ dành hay tiếp xúc. Trẻ em với kiểu gắn bó tránh né không có dấu hiệu gì về việc yêu thích cha mẹ hơn một người hoàn toàn xa lạ.
So với trẻ nhỏ:
– Có thể tránh bố mẹ.
– Không tìm kiếm nhiều sự tiếp xúc hoặc an ủi từ cha mẹ. Biểu lộ ít hoặc không có sự yêu thích cha mẹ hơn người lạ.
So với người lớn:
– Có thể có vấn đề với sự thân mật.
– Đầu tư ít về mặt xúc cảm vào các mối quan hệ xã hội và lãng mạn.
– Không muốn hoặc không thể chia sẻ tư duy hoặc xúc cảm với người khác.
– Khi trưởng thành, những người có kiểu gắn bó tránh né có xu hướng gặp khó khăn với sự thân mật và mối quan hệ thân thiết. Những cá nhân này không đầu tư nhiều xúc cảm vào các mối quan hệ và ít trải qua đau khổ khi một mối quan hệ kết thúc.
Họ thường tránh việc thân mật bằng cách sử dụng những cái cớ (ví dụ như thời gian làm việc dài) hoặc có thể tưởng tượng về những người khác trong khi quan hệ tình dục. Tìm hiểu cũng nêu ra rằng những người trưởng thành có kiểu gắn bó tránh né sẽ dễ chấp thuận và có khả năng tham gia vào tình dục ngẫu hứng hơn. Các dấu hiệu chung khác bao gồm sự thất bại trong việc gắn bó với bạn trăm năm trong lúc mệt mỏi lo ngại và không thể chia sẻ xúc cảm, tư duy và xúc cảm với bạn trăm năm.
7. Các dấu hiệu của kiểu gắn bó vô tổ chức
Trẻ em với kiểu gắn bó không an toàn – rối loạn tính năng cho thấy thiếu hành vi gắn bó rõ ràng. Hành động và phản ứng của chúng so với người chăm sóc thường là sự pha trộn của các hành vi, bao gồm cả tránh né hoặc phản kháng. Những đứa trẻ này được mô tả là dấu hiệu hành vi sững sờ, đôi lúc có vẻ bối rối hoặc e ngại khi có người chăm sóc.
Lúc 1 tuổi:
– Trổ tài sự trộn lẫn của hành vi tránh né và chống đối
– Có thể sững sờ, bối rối, hoặc e ngại.
Lúc 6 tuổi:
– Có thể đảm nhiệm vai trò làm cha mẹ.
– Một số trẻ có thể đóng vai trò là người chăm sóc cho cha mẹ.
– Main và Solomon đề xuất rằng hành vi không nhất quán từ phía phụ huynh có thể là một yếu tố góp phần trong kiểu gắn bó này. Trong tìm hiểu sau này, Main và Hesse lập luận rằng các bậc cha mẹ đóng vai là hình tượng của cả nỗi sợ hãi và sự trấn an so với một đứa trẻ góp phần vào kiểu gắn bó vô tổ chức. Bởi vì đứa trẻ cảm thấy vừa được cha mẹ an ủi, vừa bị làm sợ hãi, kéo theo sự rối loạn.
Một số nhắn nhủ từ Verywell
Mặc dù các kiểu gắn kết lãng mạn ở người lớn có thể không đúng đắn tương ứng với các kiểu gắn kết thời thơ ấu, nhưng không nghi ngờ rằng các mối quan hệ trước hết của tất cả chúng ta với người chăm sóc có đóng vai trò trong quá trình phát triển. Bằng cách hiểu rõ hơn về vai trò của sự gắn bó, bạn có thể có được sự nhận xét tốt hơn về kiểu gắn bó trước hết trong cuộc sống của bạn có thể thúc đẩy như vậy nào đến các mối quan hệ khi trưởng thành.
Nguồn:
Kendra Cherry, The Different Types of Attachment Styles Article sources:
Bowlby, J. A Secure Base: Clinical Applications of Attachment Theory. London: Routledge; 2012.
Salter, MD, Ainsworth, MC, Blehar, EW, & Wall, SN. Patterns of Attachment: A Psychological Study of the Strange Situation. New York: Taylor & Francis; 2015.
https://www.verywellmind.com/attachment-styles-2795344
Người dịch: Hoàng Diệu
Người edit: Bùi Minh Đức
Thiết kế: Phạm Nguyễn Thu Hoa
Share this:
Like this:
Số lượt thích
Đang tải…
Có liên quan
