Có ai đó đã từng nói văn học sẽ chết nếu nó miêu tả chỉ để miêu tả, nếu nó không phải là lời ca tụng hân hoan hay tiếng thét khổ đau, nếu nó không đặt ra và trả lời những câu hỏi. Vâng, quả đúng như vậy. Văn chương nói chung hay thơ ca nói riêng đều là một thứ vũ khí sắc bén để người nghệ sĩ truyền tải thông điệp của mình một cách tinh tế và khéo léo. Là một người nghệ sĩ tài hoa, Quang Dũng cũng không ngoại lệ. Với 14 câu thơ đầu trong bài thơ “ Tây Tiến” , nhà thơ không chỉ khắc họa được khung cảnh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ dữ dội mà rất mực trữ tình mà còn làm hiện lên những khó khăn gian khổ người lính Tây Tiến phải đối mặt trên những cung đường hành quân, từ đó làm nên một hình tượng người chiến sĩ Tây Tiến với bao nhiêu hào hoa, lãng mạn, phóng khoáng mà cũng rất mực gan dạ, quả cảm. Thành công của đoạn thơ còn được tạo nên nhờ bút lực tài hoa và phóng khoáng của thi sĩ. Những bài văn mẫu dưới đây sẽ giúp các bạn có thể cảm nhận được cái hay và đặc sắc của đoạn thơ. Chúc các bạn thành công!
14 câu đầu của bài thơ Tây Tiên có rất nhiều chi tiết cần được phân tích để làm rõ vẻ đẹp của người lính và núi rừng
14 câu đầu của bài thơ Tây Tiên có rất nhiều chi tiết cần được phân tích để làm rõ vẻ đẹp của người lính và núi rừng
BÀI VĂN MẪU SỐ 1 PHÂN TÍCH CẢM NHẬN 14 CÂU THƠ ĐẦU BÀI THƠ “ TÂY TIẾN” CỦA QUANG DŨNG.
Nhà phê bình Đặng Anh Đào từng nhận xét: “Tây Tiến là khúc độc hành để Quang Dũng và những người đồng đội tìm về đoạn đời chiến binh gian khổ mà hào hùng.” Thật vậy, ngay 14 câu thơ mở đầu, nhà thơ đã dẫn bạn đọc về với miền kí ức của chặng đường hành quân đầy thử thách mà hùng ca ấy qua miền Tây của Tổ quốc.
Quang Dũng là nhà thơ, nhà soạn nhạc, nhưng cũng đồng thời là người chiến sĩ trực tiếp hành quân cùng binh đoàn Tây Tiến trong cuộc kháng chiến chống Pháp của dân tộc. Năm 1948, khi rời xa đơn vị tại Phù Lưu Chanh, nhà thơ đã viết “Tây Tiến” để tìm về những năm tháng hào hùng và bi tráng của đời và đồng đội. Từng câu, từng chữ đều thấm đượm màu sắc hiện thực và tâm hồn lãng mạn của hồn thơ Quang Dũng. Phải chăng vì thế mà Trần Lê Văn từng không tiếc lời ngợi khen: “ Tây Tiến là đứa con đầu lòng tráng kiện và hào hoa của đời thơ Quang Dũng,”
14 câu thơ đầu đã gói trọn lại bao thử thách, gian lao của chặng đường hành quân của người chiến sĩ, đồng thời cũng chất chứa bấy nhiêu nỗi nhớ thương của thi sĩ khi nhớ về mảnh đất cực Tây của Tổ quốc.
“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”.
Nỗi nhớ thương không chỉ còn là những rung động trong tâm tưởng mà đã ngân vang nhẹ nhàng, tha thiết, trải rộng ra không gian, thời gian. Hình ảnh đầu tiên gợi về trong tâm trí nhà thơ là hình ảnh sông Mã- dòng sông rộng dài, hùng vĩ gắn liền với Tây Tiến. Nhớ về thiên nhiên hùng vĩ, tráng lệ cũng là lúc nỗi nhớ về đồng đội- những người kề vai sát cánh năm xưa trỗi dậy. Sâu thăm trong 3 tiếng “Tây Tiến ơi” còn là tiếng gọi một người bạn, một người thân, một người tri kỷ, gọi về cả một sự gắn bó quân dân thắm thiết. Nhưng giờ đây, cả sông Mã và Tây Tiến đều đã “xa rồi”, đó là hiện thực mất mát phải đối mặt. Nhưng cũng vì xa rồi nên mới hoài niệm, mới da diết, nhớ thương đến thế. Đối với Quang Dũng, mỗi tên gọi là một phần kí ức – nơi cất giấu quãng tâm hồn mình, là địa chỉ tìm về của nỗi nhớ. Đặc biệt, cụm từ “ nhớ chơi vơi” là một sáng tạo độc đáo của riêng Quang Dũng. Nỗi nhớ ấy không cồn cào, không xoáy cuội mà cứ mênh mang, ám ảnh người ta theo năm dài tháng rộng. Nó biểu hiện trạng thái chông chênh, hụt hẫng của người lính Tây Tiến khi phải rời xa mảnh đất mà mình gắn bó, đồng thời cũng là đối tượng đồng hiện của nỗi nhớ, là cái chập chùng, xa xôi của miền Tây hiện về qua nỗi nhớ. Cụm từ bắt vần giữa vần “ơi” của câu trên với “ đêm hơi” của câu dưới giúp câu thơ hiện lên như tiếng gọi dài ngân vang tha thiết. Với Lê Quý Đôn “Thơ khởi phát từ lòng người ta”. Và hai dòng thơ mở đầu Tây Tiến đã khởi phát từ chính tâm hồn phiêu du trong miền nhớ của người chiến sĩ chống Pháp. Bằng cảm hứng lãng mạn, Quang Dũng đã khắc tạc nên bức tranh chặng đường hành quân đầy thử thách, trắc trở nhưng cũng thấm đượm màu sắc trữ tình. Sự hùng vĩ và dữ dội của thiên nhiên nơi đây chủ yếu hiện lên của những nét vẽ gân guốc, rắn rỏi cùng lười thơ mang âm điệu mạnh mẽ, khỏe khoắn:
“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi”
“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời”.
Đoạn thơ hiện lên một loạt những địa danh. Sài Khao, Pha Luông hay Mường Hịch đều là những cái tên lạ lẫm mới mẻ với những chàng trai Hà thành. Vậy nhưng bước vào cuộc kháng chiến, không một chút e ngại, không một chút sợ sệt, họ vẫn ngày ngày hành quân trên những cung đường xa lạ ấy, dưới màn sương giăng trắng trời, lạnh lẽo cản trở tầm nhìn. Quang Dũng tái hiện cung đường Tây Bắc qua hệ thống từ láy đặc sắc “heo hút, khúc khuỷu, thăm thẳm”. Mọi nguy hại, hiểm trở đều hiện lên sắc nét qua từng câu, từng chữ. Đó là cái gập ghềnh, trắc trở của dốc thẳng, là cái chót vót của đèo cao và sự hun hút của những vực sâu vô tận. Tất cả đã góp phần hiện lên cái hùng vĩ, dữ dội nhưng cũng tràn đầy hiểm nguy của thiên nhiên Tây Bắc. Không phải vô tình mà Quang Dũng xếp liên tiếp những thanh trắc liền kề nhau:
“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm”
“Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”
Nhà thơ gợi dậy cảm giác rờn rợn trước cái hoang sơ, bí ẩn của chốn rừng thiêng, đồng thời hắt ra hơi thở nặng nhọc của người lính Tây Tiến trên cung đường vất vả ấy. Đi cùng với thanh điệu là nhịp 4/3 trầm hùng, tô đậm ấn tượng mãnh liệt về cái cái hiểm trở của núi cao, vực sâu, cái bí ẩn của chốn rừng thiêng nước độc.
Nổi bật trên bức tranh đại ngàn ấy là hình ảnh người chiến sĩ “gục lên súng mũ bỏ quên đời”. Giữa chặng đường hành quân khốc liệt, người lính phải đối mặt với vô vàn những mất mát, hy sinh.
“Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời!”
Đó có thể là giây phút nghỉ ngơi hiếm hoi sau những tháng năm dãi dầu mưa nắng, nhưng bi hơn cả đó là giờ phút người lính giã biệt cuộc đời. Quang Dũng đã khéo léo sử dụng lối nói giảm nói tránh, trong cái bi ai, người ta không thấy nhuốm màu tang thương mà ở đó vẫn ánh lên ánh sáng của niềm tin, của tinh thần lạc quan. Cụm từ “bỏ quên đời” khiến ý thơ vụt trở nên gân guốc, mạnh mẽ, nhà thơ chiếu cái nhìn lãng mạn vào hiện thực đau thương tạo nên giọng điệu hào sảng, ngang tàn. Bức tranh thiên nhiên Tây Tiến càng lúc càng trở nên thâm u, hoang dã hơn:
“Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”.
Cái dữ dội của thiên nhiên được đẩy lên cực điểm qua âm thanh của đại ngàn. Mường Hịch vốn là chốn dừng chân đóng địa bàn của binh đoàn Tây Tiến, ấy vậy mà giờ đây nó bị bao quanh bởi thú dữ. Từng bước chân của chúa sơn lâm lầm lì vây quanh cũng là từng giây tính mạng của người lính bị đe dọa. Chính không gian rừng núi, thời gian “chiều chiều, đêm đêm” thâm u, tĩnh mịch đã góp phần làm gia tăng những hiểm nguy, trắc trở cho chặng đường hành quân. Vượt qua những giây phút căng thẳng, đứng tim ấy, hồn thơ Quang Dũng lại trở về với những khoảnh khắc bình yên, vui tươi của cuộc sống quân dân:
“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”.
Không phải là tiếng gọi “nhớ ơi” cất lên đầu đoạn thơ, Tây Tiến giwof đây đã hiện về rõ ràng, sinh động trong tâm trí nhà thơ. Địa danh Mai Châu được cất lên như địa chỉ dừng chân của miền ký ức, gợi nên bao kỉ niệm tuyệt đẹp trong tâm hồn những chàng trai Hà thành. Những gian bếp thơm mùi khói, thơm mùi bát cơm chia ngọt sẻ bùi, thắm đượm tình quân dân. Hình ảnh “em” hiện lên vừa bé nhỏ vừa ý nhị nhưng gợi bao nỗi niềm. Đó có thể là một cô gái Tây Bắc để thương để nhớ trong lòng thi sĩ, nhưng cũng có thể là đại diện cho cả một dân tộc, một đồng bào, cho những tấm lòng thủy chung nơi hậu phương. Hai câu thơ ấm nồng tình đoàn kết, tràn dâng nỗi nhớ thương tha thiết trong lòng nhà thơ.
Bằng ngòi bút hiện thực kết hợp lãng mạn đặc sắc, Quang Dũng đã khắc họa nên chặng đường hành quân của binh đoàn Tây Tiến đầy khó khăn, thử thành nhưng cũng tràn đầy tinh thần lạc quan, yêu đời. Qua đó, bạn đọc bắt gặp một Quang Dũng thật tài, thật tâm, thật sâu sắc.
_TN_
BÀI VĂN MẪU SỐ 2 PHÂN TÍCH CẢM NHẬN 14 CÂU THƠ ĐẦU BÀI THƠ “ TÂY TIẾN” CỦA QUANG DŨNG
Thơ ca là tiếng nói của tình cảm cảm xúc, là tiếng nói của một người đến triệu người. Đến với thế giới của thơ ca ta được đắm chìm trong muôn vàn những cảm xúc khác nhau được viết lên bằng chính trái tim và tiếng lòng của người nghệ sĩ. Bài thơ “ Tây Tiến” của Quang Dũng cũng đã thực sự trở thành tiếng nói tri âm của người nghệ sĩ với độc giả đồng thời khơi gợi nhiều cảm xúc nơi người đọc. Đọc 14 câu thơ đầu trong bài thơ ta cảm nhận được nỗi nhớ của người lính Tây Tiến hướng về những kỉ niệm với thiên nhiên và con người trên chặng đường hành quân gian nan, vất vả đồng thời khắc họa vẻ đẹp hào hoa, hào hùng của chiến sĩ Tây Tiến.
Tây Tiến là một trong những bài thơ hay tiêu biểu của Quang Dũng. Nhắc đến nhà thơ, không ai không thể nhớ đến Tây Tiến. Bởi lẽ nó đã gắn bó một thời sâu sắc với nhà thơ. Sinh ra ở vùng “ xứ Đoài mây trắng”, niềm thơ ấy đã tạo nên một Quang Dũng hồn hậu, phóng khoáng nhưng cũng rất mực hào hoa lãng mạn. Bài thơ được ra đời khi tác giả đang ở Phù Lưu Chanh , nhớ đơn vị cũ Quang Dũng làm thơ” Nhớ Tây Tiến” sau đó được in lại trong tập “ Mây đầu ô”, tác giả đổi nhan đề thành “ Tây Tiến”
Mỗi khi có gì chất chứa trong lòng, không chịu được thì lại rất cần đến làm thơ. Hai câu thơ đầu, nỗi nhớ hiện lên ngập tràn nhớ nhung:
“ Sông Mã xa rồi, Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”
Sông Mã là dòng sông chảy dọc theo địa bàn biên giới. Đây là dòng sông nhiều ghềnh thác, đổ dốc dữ dội, một mình băng giữa núi rừng hùng vĩ, hai bên bờ sông còn rải rác mồ chiến sĩ Tây Tiến. Vì thế sông Mã vừa là cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, vừa là hình ảnh của vùng đất miền Tây, sông Mã còn là dòng sông gắn với những chặc đường hành quân của trung đoàn từng chứng kiến những chia sẻ buồn vui, những mất mát hi sinh, là địa chỉ tìm về của những nỗi nhớ, nơi cất giữ phần tâm hồn của nhà văn. Nhịp 4/3 với dấu ngắt giữa dòng tạo cảm giác như một phút ngừng lặng để nhận ra sự trống trải mênh mông trong thực tại bởi “ sông Mã xa rồi” để sau đó hiện tại mờ đi, nỗi nhớ ùa vào trong tiếng gọi tha thiết hướng về quá khứ “ Tây Tiến ơi”. Tiếng gọi ấy không dừng lại trong câu một mà như được nối dài trong vần ơi của từ láy “ chơi vơi” ở câu hai. Nỗi nhớ vốn là một khái niệm trừu tượng, khó nắm bắt, tụa là sương, là khói. Vậy mà ba chữ “ nhớ chơi vơi” Quang Dũng đã đặc tả một cách ấn tượng sắc thái của nỗi nhớ, xóa đi lớp bụi thời gian, gọi về vùng trời kỉ niệm “ Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”. Chơi vơi có lẽ là cảm giác của chính chủ thể khi phải rời xa nơi mình gắn bó yêu thương, nỗi nhớ lơ lửng, ăm ắp, khôn nguôi,…
Nét đặc sắc đầu tiên của thiên nhiên miền Tây trong kí ức của Quang Dũng chính là màn sương rừng mờ ảo, là màn sương của kỉ niệm, của nỗi nhớ:
- “ Sài Khao sương lấp đòan quân mỏi
- Mường Lát hoa về trong đêm hơi”
Bút pháp hiện thực trong câu thơ trên miêu tả chân thực sư khắc nghiệt của thiên nhiên miền Tây qua hình ảnh đoàn quân dãi dầu mệt mỏi, thấp thoáng ẩn hiện trong sương. Mỗi khi ngòi bút của Quang Dũng chạm vào địa hạt của hiện thực lại được nâng cánh bởi sự lãng mạn: đêm sương thành đêm hơi bồng bềnh, những ngọn đuốc soi đường di chuyển dọc đường hành quân được nhìn như những đóa hoa chập chờn, lung linh, huyền hoặc,.. Còn có thể hiểu hoa về trong đêm hơi là hương hoa rừng lan tỏa, phảng phất theo bước chân người chiến sĩ. Những thanh bằng nhẹ bỗng trong câu thơ không chỉ làm đậm thêm sắc hư ảo của màn sương rừng, sự huyền hoặc của hương hoa mà còn tái hiện trạng thái mơ mông, bay bổng trong tâm hồn chiến sĩ. Sự khắc nghiệt của thiên nhiên đã được cảm nhận một cách thật thi vị bởi những tâm hồn lãng mạn, hào hoa.
Bằng nét vẽ thật ấn tượng tác giả đã tô đậm vẻ đẹp hùng vĩ, hoang sơ của núi rừng miền Tây:
- “ Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
- Heo hút cồn mây súng ngửi trời”
Câu thơ đầu có 7 chữ nhưng có đến 5 chữ là thanh trắc gợi tả thành công chặng đường hành quân lắm khó khăn gian khổ với những đèo dốc quanh co, khúc khuỷu, lên cao mãi. Qua con mắt của kẻ vượt núi, độ cao và chiều sâu của con dốc chẳng những được hữu hình hóa qua những từ láy tượng hình: “ khúc khuỷu”, “ thăm thẳm” mà còn được đo bằng hơi thở dồn dập nặng nhọc củ họ. Thử thách nối tiếp thử thách, chặng đường hành quân lại được nối dài bởi độ cao thăm thẳm của đỉnh núi ngập vào những cồn mây. Chẳng phải là áng phiêu du, chòm phiêu lãng mà là “ cồn” gợi không gian mờ mịt hoang vu nơi biển ải “ Mặt đất mây đùn cửa ải xa” ( Đỗ Phủ). Để tô đậm cảm giác hoang vu đó, Quang Dũng đã sử dụng phép nhân hoá “ súng ngửi trời”. Hình ảnh rất thực, lại vừa là cách nói rất tự nhiên đậm chất lính. Người lính như đi trong mây, mũi súng đeo ở trên vai như chạm đến đỉnh trời. Độ cao độ xa được đẩy đến tận cùng. Người đọc cũng như đang dõi theo bước chân hành quân của người lính Tây Tiến, hết lên cao rồi lại xuống thấp mỗi lúc một hiểm trở.
Dốc núi miền Tây tiếp tục được miêu tả trong một nét vẽ sắc sảo và gân guốc:
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Điệp ngữ “ ngàn thước” là một ước lệ nghệ thuật có tính định lượng khắc hoạ vẻ đẹp hung vĩ, chênh vênh kì thú của núi rừng miền Tây. Yếu tố tương đồng của điệp ngữ “ ngàn thước” và tính chất tương phản của các động từ lên- xuống trong hai vế câu tạo cảm giác về một nét gập đột ngột, dữ dội cho câu thơ, cũng là cách để nhà thơ gợi tả thật tài hoa độ cao của dốc, độ sâu của vực, bên này đường lên núi dựng đứng vút cao, bên kia, vực đổ xuống hun hút hiểm trở. Thông qua bức tranh thiên nhiên đặt trong sự trải nghiệm của chiến sĩ Tây Tiến trên đường hành quân, có thể thấy vẻ đẹp tâm hồn những người lính Tây Tiến: họ lạc quan, mạnh mẽ coi thường mọi gian truân vất vả, những thử thách của thiên nhiên chỉ càng làm rõ hơn ý chí, sức mạnh, tâm hồn trẻ trung và tư chất nghệ sĩ của họ.
Sự tài hoa tiếp tục được nâng lên bởi đôi cánh của cảm hứng lãng mạn;
- Nhà ai pha luông mưa xa khơi
Những thanh bằng trải ra miên man diễn tả phút dừng lại nghỉ ngơi hiếm hoi của người lính. Hướng tầm mắt ra xa, nơi có những bản làng hiền hoà, những nếp nhà thấp thoáng ẩn hiện trong màn mưa giăng khắp thung lũng. Chữ “ khơi” đứng ở cuối câu khiến cho không gian càng trở nên xa thẳm, mịt mù, mờ ảo trong sương khói.
Sự vất vả gian truân cũng đẹp như vẻ đẹp trong tâm hồn người lính tây Tiến ít nhiều thể hiện trong những câu thơ miêu tả cảnh thiên nhiên và hành trình qua miền Tây , ngoài ra còn có những câu thơ trực tiếp miêu tả hình ảnh người lính cũng như những kỉ niệm của họ trong chặng đường hành quân:
- Anh bạn dãi dầu không bước nữa
- Gục lên súng mũ bỏ quên đời
Từ láy “ dãi dầu” đã thể hiện tất cả những vất vả , nhọc nhằn của các anh khi vượt qua những núi cao, vực sâu, thác ghềnh dữ dội , qua những nắng mưa sương gió. Hai câu thơ tựa như một bức kí hoạ đầy ấn tượng về người lính Tây Tiến. Có thể hiểu đây là hình ảnh người lính phong trần buông mình vào giấc ngủ hiếm hoi trong phút dừng chân, một giấc ngủ mệt nhọc nhưng vô tư, trẻ trung, cũng có thể hiểu đây là câu thơ miêu tả một thực tế đau xót trên chiến trường khi người lính kiệt sức, gục ngã không thể bước tiếp cùng đồng đội. Tuy nhiên cũng có thể thấy người lính gục xuống khi đi giữa hàng quân, nhưng “ súng, mũ” vẫn bên mình như vậy là dù không vượt qua được khó khăn nhưng anh cũng không thoát lui, chùn bước, không đầu hàng khó khăn, không rời bỏ đội ngũ. Với cách diễn đạt “ không bước nữa”, “ bỏ quên đời” , Quang Dũng đã làm hiện lên sự kiêu bạc, ngang tàng của những chiến binh dãi dầu mưa nắng. Hiện thực khắc nghiệt của chiến tranh đã được Quang Dũng biểu hiện bằng cách nói thật lãng mạn, qua đó nhà thơ làm hiện lên không phải khó khăn mà là tinh thần dũng cảm vượt lên khó khăn , đó chính là vẻ đẹp hào hùng của những người chiến sĩ kiên cường sẵn sang đương đầu với thử thách gian truân.
Vẻ hoang sơ, oai nghiêm hung vĩ của núi rừng Tây Bắc dường như luôn trở đi trở lại trong những câu thơ của Quang Dũng như một niềm ám ảnh:
- Chiều chiều oai linh thác gầm thét
- Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người
Những trạng từ chỉ thời gian: chiều chiều, đêm đêm cho thấy mối nguy hiểm chưa bao giờ thôi rình rập bước chân người lính. Phép nhân hoá khiến cho thiên nhiên hiên lên vừa sinh động, vừa có một diện mạo riêng. Cái dữ dội bí hiểm đã được đẩy lên đến cực độ qua âm thanh gầm thét của tiếng thác và những bước chân của chúa sơn lâm nơi núi rừng chưa bao giờ tỏ ra kém cạnh trước một đối thủ xứng tầm.
Con đường hành quân của những chiến sĩ đầy ắp những kỉ niệm ngọt ngào, thăm thẳm ân tình. Miền Tây không chỉ có núi cao, rừng sâu mà còn có những bản làng nên thơ với khói lam chiều ấm áp quyện bên sườn núi, có hương thơm quyến rũ của xôi nếp hương, nhất là những sơn nữ tình tứ và xinh đẹp:
- Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
- Mai Châu mùa em thơm nếp xôi
Mở đầu bằng cụm từ cảm thán “ nhớ ôi” câu thơ bộc lộ cảm xúc nhớ nhung dâng tràn mãnh liệt về miền Tây, về bản làng Mai Châu. Sau những chặng đường hành quân giữa mưa rừng buốt lạnh, giữa núi cao vực sâu, giữa những tiếng chân thú rình rập đầy đe doạ phút dừng chân bên một bản làng miền Tây với bát cơm mới thơm ngào ngạt cùng làn khói bếp ấm áp, mỏng manh vương vấn đã đem đến cho các anh cảm giác thanh bình thật hiếm hoi, quý gia trong chiến tranh. Giống như âm thanh “ Tiếng gà trưa” trên đường hành quân của anh chiến sĩ trong bài thơ của Xuân Quỳnh, hương thơm bát xôi nếp đầu mùa ở Mai Châu sẽ mãi là một kỉ niệm khó quên về tình quân dân ấm áp trong cuộc đời người lính chiến sĩ. Quang Dũng đã tạ ra một nét nghĩa táo bạo và thật đa tình trong tập hợp từ mới mẻ “ mùa em” khiến cho Mai Châu không chỉ là một địa danh gắn với kỉ niệm thơm thảo của xôi nếp đầu mùa, của tình quân dân sâu nặng, Mai Châu còn gợi nhớ tới hình ảnh cô gái miền tây duyên dáng. Có người lính nào quên được giây phút dừng chân ở Mai Châu, khi nồng ấm xung quanh các anh là dân làng, là các sơn nữ song sánh ánh mắt, rạng rỡ nụ cười, nồng nàn hương sắc,.. Những thanh bằng trong câu thơ đã gợi tả tinh tế cảm giác bồng bềnh, xao xuyến tới ngây ngất tâm hồn những chàng trai Hà thành hào hoa, lãng mạn.
Với 14 câu thơ đầu dưới ngòi bút lãng mạn trữ tình của Quang Dũng đã trở thành kiệt tác của mọi thời đại. Cảm hứng chủ đạo xuyên suốt những câu thơ là nỗi nhớ. Quang Dũng đã miêu tả nỗi nhớ đó bằng ngòi bút tài tình giàu chất nhạc, chất hoạ và đậm chất thơ. Bài thơ là một khúc nhạc của tâm hồn, của cuộc sống. Bởi thế Xuân Diệu thật chính xác khi cho rằng bài thơ “ Tây Tiến” như đang ngậm nhạc trong miệng. Bài thơ hay bởi có lẽ nó được viết lên từ ngòi bút hào hoa, lãng mạn và của một người lính Tây Tiến nên nó có cái rất riêng và rất đẹp. Mang chất lính nên Quang Dũng mới có thể viết được những vần thơ hay đến như thế.
Bài thơ như một bức tượng đài bất tử đã tạc vào nền văn học Việt Nam hình ảnh những người lính trí thức vô danh. Bài thơ xứng đáng được xem là kiệt tác của Quang Dũng khi viết về người lính trí thức tiểu tư sản hào hoa, phong nhã.
-Hiên Bùi-
BÀI VIẾT SỐ 3 PHÂN TÍCH CẢM NHẬN 14 CÂU THƠ ĐẦU BÀI “TÂY TIẾN”
“Tây Tiến” là một sáng tác có giá trị sâu sắc về cả giá trị nội dung và nghệ thuật của nhà thơ Quang Dũng. Tác phẩm được coi là “sự thăng hoa của một tâm hồn lãng mạn”. Có lẽ chính bởi rất nhiều người đọc cảm nhận được sự thăng hoa đó mà đến tận bây giờ, sức sống, những giá trị ý nghĩa của tác phẩm vẫn được người đọc nhắc đến. Mười bốn câu thơ đầu của tác phẩm đã để lại trong lòng người đọc biết bao cảm xúc, nghĩ suy.
Mười bốn câu thơ đầu bài thơ “Tây Tiến” là nỗi nhớ nhung da diết núi rừng Tây Bắc và đồng đội, đơn vị chiến đấu của nhân vật trữ tình. Mở đầu tác phẩm nhà thơ gợi ra hình ảnh dòng sông Mã đong đầy nỗi nhớ tình thương:
“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”
Tiếng gọi “Tây Tiến ơi” tha thiết của người lính hay cũng chính là nhà thơ Quang Dũng vang lên từ chính thẳm sâu tâm hồn, gợi nhắc lại những kỷ niệm, những người đồng đội chí nghĩa chí tình đã từng gắn bó bao ngày. Nói về nỗi nhớ, trong “Việt Bắc”, nhà thơ Tố Hữu có viết:
“Nhớ gì như nhớ người yêu
Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương”
Cũng viết về nỗi nhớ miền đất đã từng kháng chiến gian lao, Quang Dũng lại dùng ba từ “nhớ chơi vơi” đầy gợi hình, gợi cảm để diễn tả trọn vẹn nỗi nhớ da diết, cháy bỏng, đậm sâu. Nhớ về Tây Tiến là nhớ lại biết bao kỷ niệm đẹp gắn liền với các địa danh vùng đèo cao ghềnh dốc nơi đây:
“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời”
Một loạt các địa danh được nhà thơ liệt kê ra vừa tạo thêm tính chân thực cho tác phẩm, đồng thời cũng gợi bao kỷ niệm ùa về. Đó là tháng ngày hành quân qua “Sài Khao” với thời tiết khắc nghiệt: “sương lấp”. Sương mù giăng lối, sương phủ mịt mù khắp không gian đất trời, phủ lên cỏ cây hoa lá, khắp đoạn đường hành quân khiến cho hành trình ra trận chiến đấu càng thêm gian lao, khắc nghiệt. Hiện thực đó được nhà thơ cực tả qua hình ảnh “đoàn quân mỏi”. Quang Dũng tiếp tục đưa dẫn hình dung tưởng tượng của người đọc qua Mường Lát, nơi đoàn quân Tây Tiến đã hành quân qua vào ban đêm. Dẫu cái tối đen mịt mù bao trùm khắp không gian đất trời, với tâm hồn lạc quan, yêu đời, người lính Tây Tiến vẫn cảm nhận được hương hoa rừng dịu mát trong đêm qua. Giữa bộn bề những gian nan, thử thách phải đối mặt, dường như hương hoa trong làn đêm Mường Lát ấy đã tạo thêm chút thi vị, nên thơ của cảnh sắc và khiến lòng người êm ái, thư giãn hơn.
Những câu thơ tiếp đó nhà thơ đã phác họa nên bức tranh thiên nhiên núi rừng Tây Bắc hùng vĩ nhưng cũng lắm gian truân, gập ghềnh với “dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm”. “Khúc khuỷu” và “thăm thẳm”, hai từ láy ấy khi kết hợp cùng điệp từ “dốc” đã tái hiện chân thực độ dốc, độ sâu, độ xa ngút ngàn của thiên nhiên núi rừng. Một loạt các thanh trắc tác giả sử dụng ở đoạn này đã tinh tế gợi ra hình ảnh những con dốc ngoằn ngoèo, nhấp nhô, những thác ghềnh hiểm trở thử thách độ bền chí bền lòng của người lính Tây Tiến. Phác họa nên bức tranh hiện thực dữ dội ấy, Quang Dũng như thầm khẳng định và nhấn mạnh sức mạnh ý chí, tinh thần và sự kiên cường, bất khuất của người lính trên đường hành quân.
Có lẽ trong đoạn thơ, câu thơ “heo hút cồn mây súng ngửi trời” đã đem đến cho người đọc hình dung rõ nét nhất về những ngọn núi, triền đồi ngút ngàn đoàn quân phải vượt qua. Đảo ngữ “heo hút cồn mây” vừa phác họa một cảnh núi rừng quanh năm mây giăng phủ kín vừa nhấn mạnh vẻ cheo leo, nguy hiểm của con đường hành quân ra trận. Hình ảnh nhân hóa “súng ngửi trời” thể hiện sự lạc quan, yêu đời của người lính Tây Tiến đồng thời bộc lộ sự hóm hỉnh trong giọng thơ Quang Dũng. Hình ảnh gợi ta liên tưởng đến khung cảnh người lính đứng gác trên ngọn núi cao với tư thế chủ động, hiên ngang cứ ngỡ như mũi súng đã chạm đến bầu trời. Cách nhìn, sự liên tưởng ấy đã khẳng định vẻ đẹp tâm hồn người lính, những tâm hồn lạc quan, yêu đời dẫu thực tại còn nhiều khó khăn, khốc liệt. Sự kỳ vĩ của thiên nhiên núi rừng Tây Bắc tiếp tục được nhà thơ khắc họa qua hình ảnh:
“Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”
Dường như tác giả đang muốn nhắc nhớ về kỷ niệm những ngày ở Pha Luông với hình ảnh đậm chất phóng đại “mưa xa khơi”. Đó phải chăng là những ngày mưa nguồn suối lũ, chảy trôi ào ào từ thượng nguồn đổ về khắp các bản làng, thử thách ý chí, sự can trường của người lính. Dẫu vậy, với hình thức ngôn từ đa phần là thanh bằng, câu thơ lại đem đến cho ta một cảm giác tươi mát, êm dịu lạ thường và cảm nhận được sự lạc quan, yêu đời luôn thắp sáng trong tâm hồn người lính Tây Tiến.
Tiếp nối những câu thơ miêu tả sự hùng vĩ và gian nan tột độ của thiên nhiên núi rừng Tây Bắc là những dòng thơ khắc họa hình ảnh người lính cùng đậm đà, thắm thiết một tình quân dân với đồng bào nơi đây. Trước hết nhà thơ bày tỏ niềm thương nỗi nhớ đồng đội, nhớ đoàn quân qua hai câu thơ:
“Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời”
Chiến tranh tàn khốc nổ ra không bao giờ ta tránh khỏi những mất mát, đau thương. Người lính Tây Tiến biết điều đó, và dũng cảm đối diện với thực tế rằng mình, đồng đội của mình có thể hy sinh bất cứ lúc nào. Quang Dũng nhắc về sự hy sinh ấy với hình ảnh nói giảm nói tránh vừa làm nguôi ngoai nỗi đau vừa thể hiện sự trân trọng dành cho những hy sinh cao cả của đồng đội mình.
Nét dữ dội của thiên nhiên Tây Bắc lại tiếp tục được nhà thơ khắc họa qua những hình ảnh sống động:
“Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”
Tiếng thác nước đổ ào ào, tiếng cọp kêu dữ tợn vừa thể hiện sự dữ tợn, hiểm nguy của thiên nhiên nhưng cũng nhấn mạnh sự dũng cảm, lạc quan của người lính Tây Tiến. Cùng với đó, trên đoạn đường hành quân gian khổ ấy, nhân vật trữ tình còn không quên nhớ về và trân trọng những kỷ niệm, những phút giây gắn bó, sẻ chia yêu thương của đồng bào nơi đây:
“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”
Tiếng thơ “Nhớ ôi Tây Tiến” đã bày tỏ một tình cảm dạt dào, một tiếng lòng da diết nhớ thương của người lính về những kỷ niệm xưa. Hình ảnh “cơm lên khói” và “Mai Châu mùa em thơm nếp xôi” đã thể hiện tâm hồn tinh tế, nhạy cảm cũng như một tấm lòng khát khao cuộc sống ấm êm, hòa bình của người lính Tây Tiến. Hơn ai hết, họ hiểu và trân quý vô cùng những tình cảm đồng bào thiêng liêng ấy, nó như một nguồn động lực tiếp thêm sức mạnh ý chí, tinh thần để họ có thể vượt qua những gian truân, thử thách trên chặng đường hành quân còn dài rộng phía trước.
Với mười bốn câu thơ đầu ngắn gọn mà giàu hình ảnh, cảm xúc, nhà thơ Quang Dũng đã phác họa nên bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, dữ dội của đất trời Tây Bắc làm bức phông nền để từ đó làm nổi bật bức tranh chân dung, tâm hồn người lính Tây Tiến. Đoạn thơ đã góp phần làm nên sự thành công cho tác phẩm đồng thời khẳng định được tài năng nghệ thuật của tác giả.
-Nem-
Nhắc đến những năm tháng khói lửa đã qua của đất nước, chúng ta không thể không nhớ về những anh bộ đội cụ Hồ, những chàng trai trả chẳng tiếc thanh xuân cất bước lên đường. Họ có thể là những con người từ những miền khác nhau của Tổ quốc, họ có thể là những con người khác nhau, nhưng cùng chung một lý tưởng. Hình ảnh đẹp đẽ và cao cả đó đã được khắc tạc trong những vần thơ đi cùng năm tháng, một trong số đó là những vần thơ bay bổng và lãng mạn của người nghệ sĩ tài hoa Quang Dũng với tựa đề “Tây Tiến”.Có ai đó đã từng nói văn học sẽ chết nếu nó miêu tả chỉ để miêu tả, nếu nó không phải là lời ca tụng hân hoan hay tiếng thét khổ đau, nếu nó không đặt ra và trả lời những câu hỏi. Vâng, quả đúng như vậy. Văn chương nói chung hay thơ ca nói riêng đều là một thứ vũ khí sắc bén để người nghệ sĩ truyền tải thông điệp của mình một cách tinh tế và khéo léo. Là một người nghệ sĩ tài hoa, Quang Dũng cũng không ngoại lệ. Với 14 câu thơ đầu trong bài thơ “ Tây Tiến” , nhà thơ không chỉ khắc họa được khung cảnh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ dữ dội mà rất mực trữ tình mà còn làm hiện lên những khó khăn gian khổ người lính Tây Tiến phải đối mặt trên những cung đường hành quân, từ đó làm nên một hình tượng người chiến sĩ Tây Tiến với bao nhiêu hào hoa, lãng mạn, phóng khoáng mà cũng rất mực gan dạ, quả cảm. Thành công của đoạn thơ còn được tạo nên nhờ bút lực tài hoa và phóng khoáng của thi sĩ. Những bài văn mẫu dưới đây sẽ giúp các bạn có thể cảm nhận được cái hay và đặc sắc của đoạn thơ. Chúc các bạn thành công!Nhà phê bình Đặng Anh Đào từng nhận xét: “Tây Tiến là khúc độc hành để Quang Dũng và những người đồng đội tìm về đoạn đời chiến binh gian khổ mà hào hùng.” Thật vậy, ngay 14 câu thơ mở đầu, nhà thơ đã dẫn bạn đọc về với miền kí ức của chặng đường hành quân đầy thử thách mà hùng ca ấy qua miền Tây của Tổ quốc.Quang Dũng là nhà thơ, nhà soạn nhạc, nhưng cũng đồng thời là người chiến sĩ trực tiếp hành quân cùng binh đoàn Tây Tiến trong cuộc kháng chiến chống Pháp của dân tộc. Năm 1948, khi rời xa đơn vị tại Phù Lưu Chanh, nhà thơ đã viết “Tây Tiến” để tìm về những năm tháng hào hùng và bi tráng của đời và đồng đội. Từng câu, từng chữ đều thấm đượm màu sắc hiện thực và tâm hồn lãng mạn của hồn thơ Quang Dũng. Phải chăng vì thế mà Trần Lê Văn từng không tiếc lời ngợi khen: “ Tây Tiến là đứa con đầu lòng tráng kiện và hào hoa của đời thơ Quang Dũng,”14 câu thơ đầu đã gói trọn lại bao thử thách, gian lao của chặng đường hành quân của người chiến sĩ, đồng thời cũng chất chứa bấy nhiêu nỗi nhớ thương của thi sĩ khi nhớ về mảnh đất cực Tây của Tổ quốc.“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơiNhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”.Nỗi nhớ thương không chỉ còn là những rung động trong tâm tưởng mà đã ngân vang nhẹ nhàng, tha thiết, trải rộng ra không gian, thời gian. Hình ảnh đầu tiên gợi về trong tâm trí nhà thơ là hình ảnh sông Mã- dòng sông rộng dài, hùng vĩ gắn liền với Tây Tiến. Nhớ về thiên nhiên hùng vĩ, tráng lệ cũng là lúc nỗi nhớ về đồng đội- những người kề vai sát cánh năm xưa trỗi dậy. Sâu thăm trong 3 tiếng “Tây Tiến ơi” còn là tiếng gọi một người bạn, một người thân, một người tri kỷ, gọi về cả một sự gắn bó quân dân thắm thiết. Nhưng giờ đây, cả sông Mã và Tây Tiến đều đã “xa rồi”, đó là hiện thực mất mát phải đối mặt. Nhưng cũng vì xa rồi nên mới hoài niệm, mới da diết, nhớ thương đến thế. Đối với Quang Dũng, mỗi tên gọi là một phần kí ức – nơi cất giấu quãng tâm hồn mình, là địa chỉ tìm về của nỗi nhớ. Đặc biệt, cụm từ “ nhớ chơi vơi” là một sáng tạo độc đáo của riêng Quang Dũng. Nỗi nhớ ấy không cồn cào, không xoáy cuội mà cứ mênh mang, ám ảnh người ta theo năm dài tháng rộng. Nó biểu hiện trạng thái chông chênh, hụt hẫng của người lính Tây Tiến khi phải rời xa mảnh đất mà mình gắn bó, đồng thời cũng là đối tượng đồng hiện của nỗi nhớ, là cái chập chùng, xa xôi của miền Tây hiện về qua nỗi nhớ. Cụm từ bắt vần giữa vần “ơi” của câu trên với “ đêm hơi” của câu dưới giúp câu thơ hiện lên như tiếng gọi dài ngân vang tha thiết. Với Lê Quý Đôn “Thơ khởi phát từ lòng người ta”. Và hai dòng thơ mở đầu Tây Tiến đã khởi phát từ chính tâm hồn phiêu du trong miền nhớ của người chiến sĩ chống Pháp. Bằng cảm hứng lãng mạn, Quang Dũng đã khắc tạc nên bức tranh chặng đường hành quân đầy thử thách, trắc trở nhưng cũng thấm đượm màu sắc trữ tình. Sự hùng vĩ và dữ dội của thiên nhiên nơi đây chủ yếu hiện lên của những nét vẽ gân guốc, rắn rỏi cùng lười thơ mang âm điệu mạnh mẽ, khỏe khoắn:“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi”“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳmHeo hút cồn mây súng ngửi trời”.Đoạn thơ hiện lên một loạt những địa danh. Sài Khao, Pha Luông hay Mường Hịch đều là những cái tên lạ lẫm mới mẻ với những chàng trai Hà thành. Vậy nhưng bước vào cuộc kháng chiến, không một chút e ngại, không một chút sợ sệt, họ vẫn ngày ngày hành quân trên những cung đường xa lạ ấy, dưới màn sương giăng trắng trời, lạnh lẽo cản trở tầm nhìn. Quang Dũng tái hiện cung đường Tây Bắc qua hệ thống từ láy đặc sắc “heo hút, khúc khuỷu, thăm thẳm”. Mọi nguy hại, hiểm trở đều hiện lên sắc nét qua từng câu, từng chữ. Đó là cái gập ghềnh, trắc trở của dốc thẳng, là cái chót vót của đèo cao và sự hun hút của những vực sâu vô tận. Tất cả đã góp phần hiện lên cái hùng vĩ, dữ dội nhưng cũng tràn đầy hiểm nguy của thiên nhiên Tây Bắc. Không phải vô tình mà Quang Dũng xếp liên tiếp những thanh trắc liền kề nhau:“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm”“Chiều chiều oai linh thác gầm thétĐêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”Nhà thơ gợi dậy cảm giác rờn rợn trước cái hoang sơ, bí ẩn của chốn rừng thiêng, đồng thời hắt ra hơi thở nặng nhọc của người lính Tây Tiến trên cung đường vất vả ấy. Đi cùng với thanh điệu là nhịp 4/3 trầm hùng, tô đậm ấn tượng mãnh liệt về cái cái hiểm trở của núi cao, vực sâu, cái bí ẩn của chốn rừng thiêng nước độc.Nổi bật trên bức tranh đại ngàn ấy là hình ảnh người chiến sĩ “gục lên súng mũ bỏ quên đời”. Giữa chặng đường hành quân khốc liệt, người lính phải đối mặt với vô vàn những mất mát, hy sinh.“Anh bạn dãi dầu không bước nữaGục lên súng mũ bỏ quên đời!”Đó có thể là giây phút nghỉ ngơi hiếm hoi sau những tháng năm dãi dầu mưa nắng, nhưng bi hơn cả đó là giờ phút người lính giã biệt cuộc đời. Quang Dũng đã khéo léo sử dụng lối nói giảm nói tránh, trong cái bi ai, người ta không thấy nhuốm màu tang thương mà ở đó vẫn ánh lên ánh sáng của niềm tin, của tinh thần lạc quan. Cụm từ “bỏ quên đời” khiến ý thơ vụt trở nên gân guốc, mạnh mẽ, nhà thơ chiếu cái nhìn lãng mạn vào hiện thực đau thương tạo nên giọng điệu hào sảng, ngang tàn. Bức tranh thiên nhiên Tây Tiến càng lúc càng trở nên thâm u, hoang dã hơn:“Chiều chiều oai linh thác gầm thétĐêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”.Cái dữ dội của thiên nhiên được đẩy lên cực điểm qua âm thanh của đại ngàn. Mường Hịch vốn là chốn dừng chân đóng địa bàn của binh đoàn Tây Tiến, ấy vậy mà giờ đây nó bị bao quanh bởi thú dữ. Từng bước chân của chúa sơn lâm lầm lì vây quanh cũng là từng giây tính mạng của người lính bị đe dọa. Chính không gian rừng núi, thời gian “chiều chiều, đêm đêm” thâm u, tĩnh mịch đã góp phần làm gia tăng những hiểm nguy, trắc trở cho chặng đường hành quân. Vượt qua những giây phút căng thẳng, đứng tim ấy, hồn thơ Quang Dũng lại trở về với những khoảnh khắc bình yên, vui tươi của cuộc sống quân dân:“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khóiMai Châu mùa em thơm nếp xôi”.Không phải là tiếng gọi “nhớ ơi” cất lên đầu đoạn thơ, Tây Tiến giwof đây đã hiện về rõ ràng, sinh động trong tâm trí nhà thơ. Địa danh Mai Châu được cất lên như địa chỉ dừng chân của miền ký ức, gợi nên bao kỉ niệm tuyệt đẹp trong tâm hồn những chàng trai Hà thành. Những gian bếp thơm mùi khói, thơm mùi bát cơm chia ngọt sẻ bùi, thắm đượm tình quân dân. Hình ảnh “em” hiện lên vừa bé nhỏ vừa ý nhị nhưng gợi bao nỗi niềm. Đó có thể là một cô gái Tây Bắc để thương để nhớ trong lòng thi sĩ, nhưng cũng có thể là đại diện cho cả một dân tộc, một đồng bào, cho những tấm lòng thủy chung nơi hậu phương. Hai câu thơ ấm nồng tình đoàn kết, tràn dâng nỗi nhớ thương tha thiết trong lòng nhà thơ.Bằng ngòi bút hiện thực kết hợp lãng mạn đặc sắc, Quang Dũng đã khắc họa nên chặng đường hành quân của binh đoàn Tây Tiến đầy khó khăn, thử thành nhưng cũng tràn đầy tinh thần lạc quan, yêu đời. Qua đó, bạn đọc bắt gặp một Quang Dũng thật tài, thật tâm, thật sâu sắc._TN_Thơ ca là tiếng nói của tình cảm cảm xúc, là tiếng nói của một người đến triệu người. Đến với thế giới của thơ ca ta được đắm chìm trong muôn vàn những cảm xúc khác nhau được viết lên bằng chính trái tim và tiếng lòng của người nghệ sĩ. Bài thơ “ Tây Tiến” của Quang Dũng cũng đã thực sự trở thành tiếng nói tri âm của người nghệ sĩ với độc giả đồng thời khơi gợi nhiều cảm xúc nơi người đọc. Đọc 14 câu thơ đầu trong bài thơ ta cảm nhận được nỗi nhớ của người lính Tây Tiến hướng về những kỉ niệm với thiên nhiên và con người trên chặng đường hành quân gian nan, vất vả đồng thời khắc họa vẻ đẹp hào hoa, hào hùng của chiến sĩ Tây Tiến.Tây Tiến là một trong những bài thơ hay tiêu biểu của Quang Dũng. Nhắc đến nhà thơ, không ai không thể nhớ đến Tây Tiến. Bởi lẽ nó đã gắn bó một thời sâu sắc với nhà thơ. Sinh ra ở vùng “ xứ Đoài mây trắng”, niềm thơ ấy đã tạo nên một Quang Dũng hồn hậu, phóng khoáng nhưng cũng rất mực hào hoa lãng mạn. Bài thơ được ra đời khi tác giả đang ở Phù Lưu Chanh , nhớ đơn vị cũ Quang Dũng làm thơ” Nhớ Tây Tiến” sau đó được in lại trong tập “ Mây đầu ô”, tác giả đổi nhan đề thành “ Tây Tiến”Mỗi khi có gì chất chứa trong lòng, không chịu được thì lại rất cần đến làm thơ. Hai câu thơ đầu, nỗi nhớ hiện lên ngập tràn nhớ nhung:“ Sông Mã xa rồi, Tây Tiến ơi!Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”Sông Mã là dòng sông chảy dọc theo địa bàn biên giới. Đây là dòng sông nhiều ghềnh thác, đổ dốc dữ dội, một mình băng giữa núi rừng hùng vĩ, hai bên bờ sông còn rải rác mồ chiến sĩ Tây Tiến. Vì thế sông Mã vừa là cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, vừa là hình ảnh của vùng đất miền Tây, sông Mã còn là dòng sông gắn với những chặc đường hành quân của trung đoàn từng chứng kiến những chia sẻ buồn vui, những mất mát hi sinh, là địa chỉ tìm về của những nỗi nhớ, nơi cất giữ phần tâm hồn của nhà văn. Nhịp 4/3 với dấu ngắt giữa dòng tạo cảm giác như một phút ngừng lặng để nhận ra sự trống trải mênh mông trong thực tại bởi “ sông Mã xa rồi” để sau đó hiện tại mờ đi, nỗi nhớ ùa vào trong tiếng gọi tha thiết hướng về quá khứ “ Tây Tiến ơi”. Tiếng gọi ấy không dừng lại trong câu một mà như được nối dài trong vần ơi của từ láy “ chơi vơi” ở câu hai. Nỗi nhớ vốn là một khái niệm trừu tượng, khó nắm bắt, tụa là sương, là khói. Vậy mà ba chữ “ nhớ chơi vơi” Quang Dũng đã đặc tả một cách ấn tượng sắc thái của nỗi nhớ, xóa đi lớp bụi thời gian, gọi về vùng trời kỉ niệm “ Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”. Chơi vơi có lẽ là cảm giác của chính chủ thể khi phải rời xa nơi mình gắn bó yêu thương, nỗi nhớ lơ lửng, ăm ắp, khôn nguôi,…Nét đặc sắc đầu tiên của thiên nhiên miền Tây trong kí ức của Quang Dũng chính là màn sương rừng mờ ảo, là màn sương của kỉ niệm, của nỗi nhớ:Bút pháp hiện thực trong câu thơ trên miêu tả chân thực sư khắc nghiệt của thiên nhiên miền Tây qua hình ảnh đoàn quân dãi dầu mệt mỏi, thấp thoáng ẩn hiện trong sương. Mỗi khi ngòi bút của Quang Dũng chạm vào địa hạt của hiện thực lại được nâng cánh bởi sự lãng mạn: đêm sương thành đêm hơi bồng bềnh, những ngọn đuốc soi đường di chuyển dọc đường hành quân được nhìn như những đóa hoa chập chờn, lung linh, huyền hoặc,.. Còn có thể hiểu hoa về trong đêm hơi là hương hoa rừng lan tỏa, phảng phất theo bước chân người chiến sĩ. Những thanh bằng nhẹ bỗng trong câu thơ không chỉ làm đậm thêm sắc hư ảo của màn sương rừng, sự huyền hoặc của hương hoa mà còn tái hiện trạng thái mơ mông, bay bổng trong tâm hồn chiến sĩ. Sự khắc nghiệt của thiên nhiên đã được cảm nhận một cách thật thi vị bởi những tâm hồn lãng mạn, hào hoa.Bằng nét vẽ thật ấn tượng tác giả đã tô đậm vẻ đẹp hùng vĩ, hoang sơ của núi rừng miền Tây:Câu thơ đầu có 7 chữ nhưng có đến 5 chữ là thanh trắc gợi tả thành công chặng đường hành quân lắm khó khăn gian khổ với những đèo dốc quanh co, khúc khuỷu, lên cao mãi. Qua con mắt của kẻ vượt núi, độ cao và chiều sâu của con dốc chẳng những được hữu hình hóa qua những từ láy tượng hình: “ khúc khuỷu”, “ thăm thẳm” mà còn được đo bằng hơi thở dồn dập nặng nhọc củ họ. Thử thách nối tiếp thử thách, chặng đường hành quân lại được nối dài bởi độ cao thăm thẳm của đỉnh núi ngập vào những cồn mây. Chẳng phải là áng phiêu du, chòm phiêu lãng mà là “ cồn” gợi không gian mờ mịt hoang vu nơi biển ải “ Mặt đất mây đùn cửa ải xa” ( Đỗ Phủ). Để tô đậm cảm giác hoang vu đó, Quang Dũng đã sử dụng phép nhân hoá “ súng ngửi trời”. Hình ảnh rất thực, lại vừa là cách nói rất tự nhiên đậm chất lính. Người lính như đi trong mây, mũi súng đeo ở trên vai như chạm đến đỉnh trời. Độ cao độ xa được đẩy đến tận cùng. Người đọc cũng như đang dõi theo bước chân hành quân của người lính Tây Tiến, hết lên cao rồi lại xuống thấp mỗi lúc một hiểm trở.Dốc núi miền Tây tiếp tục được miêu tả trong một nét vẽ sắc sảo và gân guốc:Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuốngĐiệp ngữ “ ngàn thước” là một ước lệ nghệ thuật có tính định lượng khắc hoạ vẻ đẹp hung vĩ, chênh vênh kì thú của núi rừng miền Tây. Yếu tố tương đồng của điệp ngữ “ ngàn thước” và tính chất tương phản của các động từ lên- xuống trong hai vế câu tạo cảm giác về một nét gập đột ngột, dữ dội cho câu thơ, cũng là cách để nhà thơ gợi tả thật tài hoa độ cao của dốc, độ sâu của vực, bên này đường lên núi dựng đứng vút cao, bên kia, vực đổ xuống hun hút hiểm trở. Thông qua bức tranh thiên nhiên đặt trong sự trải nghiệm của chiến sĩ Tây Tiến trên đường hành quân, có thể thấy vẻ đẹp tâm hồn những người lính Tây Tiến: họ lạc quan, mạnh mẽ coi thường mọi gian truân vất vả, những thử thách của thiên nhiên chỉ càng làm rõ hơn ý chí, sức mạnh, tâm hồn trẻ trung và tư chất nghệ sĩ của họ.Sự tài hoa tiếp tục được nâng lên bởi đôi cánh của cảm hứng lãng mạn;Những thanh bằng trải ra miên man diễn tả phút dừng lại nghỉ ngơi hiếm hoi của người lính. Hướng tầm mắt ra xa, nơi có những bản làng hiền hoà, những nếp nhà thấp thoáng ẩn hiện trong màn mưa giăng khắp thung lũng. Chữ “ khơi” đứng ở cuối câu khiến cho không gian càng trở nên xa thẳm, mịt mù, mờ ảo trong sương khói.Sự vất vả gian truân cũng đẹp như vẻ đẹp trong tâm hồn người lính tây Tiến ít nhiều thể hiện trong những câu thơ miêu tả cảnh thiên nhiên và hành trình qua miền Tây , ngoài ra còn có những câu thơ trực tiếp miêu tả hình ảnh người lính cũng như những kỉ niệm của họ trong chặng đường hành quân:Từ láy “ dãi dầu” đã thể hiện tất cả những vất vả , nhọc nhằn của các anh khi vượt qua những núi cao, vực sâu, thác ghềnh dữ dội , qua những nắng mưa sương gió. Hai câu thơ tựa như một bức kí hoạ đầy ấn tượng về người lính Tây Tiến. Có thể hiểu đây là hình ảnh người lính phong trần buông mình vào giấc ngủ hiếm hoi trong phút dừng chân, một giấc ngủ mệt nhọc nhưng vô tư, trẻ trung, cũng có thể hiểu đây là câu thơ miêu tả một thực tế đau xót trên chiến trường khi người lính kiệt sức, gục ngã không thể bước tiếp cùng đồng đội. Tuy nhiên cũng có thể thấy người lính gục xuống khi đi giữa hàng quân, nhưng “ súng, mũ” vẫn bên mình như vậy là dù không vượt qua được khó khăn nhưng anh cũng không thoát lui, chùn bước, không đầu hàng khó khăn, không rời bỏ đội ngũ. Với cách diễn đạt “ không bước nữa”, “ bỏ quên đời” , Quang Dũng đã làm hiện lên sự kiêu bạc, ngang tàng của những chiến binh dãi dầu mưa nắng. Hiện thực khắc nghiệt của chiến tranh đã được Quang Dũng biểu hiện bằng cách nói thật lãng mạn, qua đó nhà thơ làm hiện lên không phải khó khăn mà là tinh thần dũng cảm vượt lên khó khăn , đó chính là vẻ đẹp hào hùng của những người chiến sĩ kiên cường sẵn sang đương đầu với thử thách gian truân.Vẻ hoang sơ, oai nghiêm hung vĩ của núi rừng Tây Bắc dường như luôn trở đi trở lại trong những câu thơ của Quang Dũng như một niềm ám ảnh:Những trạng từ chỉ thời gian: chiều chiều, đêm đêm cho thấy mối nguy hiểm chưa bao giờ thôi rình rập bước chân người lính. Phép nhân hoá khiến cho thiên nhiên hiên lên vừa sinh động, vừa có một diện mạo riêng. Cái dữ dội bí hiểm đã được đẩy lên đến cực độ qua âm thanh gầm thét của tiếng thác và những bước chân của chúa sơn lâm nơi núi rừng chưa bao giờ tỏ ra kém cạnh trước một đối thủ xứng tầm.Con đường hành quân của những chiến sĩ đầy ắp những kỉ niệm ngọt ngào, thăm thẳm ân tình. Miền Tây không chỉ có núi cao, rừng sâu mà còn có những bản làng nên thơ với khói lam chiều ấm áp quyện bên sườn núi, có hương thơm quyến rũ của xôi nếp hương, nhất là những sơn nữ tình tứ và xinh đẹp:Mở đầu bằng cụm từ cảm thán “ nhớ ôi” câu thơ bộc lộ cảm xúc nhớ nhung dâng tràn mãnh liệt về miền Tây, về bản làng Mai Châu. Sau những chặng đường hành quân giữa mưa rừng buốt lạnh, giữa núi cao vực sâu, giữa những tiếng chân thú rình rập đầy đe doạ phút dừng chân bên một bản làng miền Tây với bát cơm mới thơm ngào ngạt cùng làn khói bếp ấm áp, mỏng manh vương vấn đã đem đến cho các anh cảm giác thanh bình thật hiếm hoi, quý gia trong chiến tranh. Giống như âm thanh “ Tiếng gà trưa” trên đường hành quân của anh chiến sĩ trong bài thơ của Xuân Quỳnh, hương thơm bát xôi nếp đầu mùa ở Mai Châu sẽ mãi là một kỉ niệm khó quên về tình quân dân ấm áp trong cuộc đời người lính chiến sĩ. Quang Dũng đã tạ ra một nét nghĩa táo bạo và thật đa tình trong tập hợp từ mới mẻ “ mùa em” khiến cho Mai Châu không chỉ là một địa danh gắn với kỉ niệm thơm thảo của xôi nếp đầu mùa, của tình quân dân sâu nặng, Mai Châu còn gợi nhớ tới hình ảnh cô gái miền tây duyên dáng. Có người lính nào quên được giây phút dừng chân ở Mai Châu, khi nồng ấm xung quanh các anh là dân làng, là các sơn nữ song sánh ánh mắt, rạng rỡ nụ cười, nồng nàn hương sắc,.. Những thanh bằng trong câu thơ đã gợi tả tinh tế cảm giác bồng bềnh, xao xuyến tới ngây ngất tâm hồn những chàng trai Hà thành hào hoa, lãng mạn.Với 14 câu thơ đầu dưới ngòi bút lãng mạn trữ tình của Quang Dũng đã trở thành kiệt tác của mọi thời đại. Cảm hứng chủ đạo xuyên suốt những câu thơ là nỗi nhớ. Quang Dũng đã miêu tả nỗi nhớ đó bằng ngòi bút tài tình giàu chất nhạc, chất hoạ và đậm chất thơ. Bài thơ là một khúc nhạc của tâm hồn, của cuộc sống. Bởi thế Xuân Diệu thật chính xác khi cho rằng bài thơ “ Tây Tiến” như đang ngậm nhạc trong miệng. Bài thơ hay bởi có lẽ nó được viết lên từ ngòi bút hào hoa, lãng mạn và của một người lính Tây Tiến nên nó có cái rất riêng và rất đẹp. Mang chất lính nên Quang Dũng mới có thể viết được những vần thơ hay đến như thế.Bài thơ như một bức tượng đài bất tử đã tạc vào nền văn học Việt Nam hình ảnh những người lính trí thức vô danh. Bài thơ xứng đáng được xem là kiệt tác của Quang Dũng khi viết về người lính trí thức tiểu tư sản hào hoa, phong nhã.-Hiên Bùi-“Tây Tiến” là một sáng tác có giá trị sâu sắc về cả giá trị nội dung và nghệ thuật của nhà thơ Quang Dũng. Tác phẩm được coi là “sự thăng hoa của một tâm hồn lãng mạn”. Có lẽ chính bởi rất nhiều người đọc cảm nhận được sự thăng hoa đó mà đến tận bây giờ, sức sống, những giá trị ý nghĩa của tác phẩm vẫn được người đọc nhắc đến. Mười bốn câu thơ đầu của tác phẩm đã để lại trong lòng người đọc biết bao cảm xúc, nghĩ suy.Mười bốn câu thơ đầu bài thơ “Tây Tiến” là nỗi nhớ nhung da diết núi rừng Tây Bắc và đồng đội, đơn vị chiến đấu của nhân vật trữ tình. Mở đầu tác phẩm nhà thơ gợi ra hình ảnh dòng sông Mã đong đầy nỗi nhớ tình thương:“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơiNhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”Tiếng gọi “Tây Tiến ơi” tha thiết của người lính hay cũng chính là nhà thơ Quang Dũng vang lên từ chính thẳm sâu tâm hồn, gợi nhắc lại những kỷ niệm, những người đồng đội chí nghĩa chí tình đã từng gắn bó bao ngày. Nói về nỗi nhớ, trong “Việt Bắc”, nhà thơ Tố Hữu có viết:“Nhớ gì như nhớ người yêuTrăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương”Cũng viết về nỗi nhớ miền đất đã từng kháng chiến gian lao, Quang Dũng lại dùng ba từ “nhớ chơi vơi” đầy gợi hình, gợi cảm để diễn tả trọn vẹn nỗi nhớ da diết, cháy bỏng, đậm sâu. Nhớ về Tây Tiến là nhớ lại biết bao kỷ niệm đẹp gắn liền với các địa danh vùng đèo cao ghềnh dốc nơi đây:“Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏiMường Lát hoa về trong đêm hơiDốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳmHeo hút cồn mây súng ngửi trời”Một loạt các địa danh được nhà thơ liệt kê ra vừa tạo thêm tính chân thực cho tác phẩm, đồng thời cũng gợi bao kỷ niệm ùa về. Đó là tháng ngày hành quân qua “Sài Khao” với thời tiết khắc nghiệt: “sương lấp”. Sương mù giăng lối, sương phủ mịt mù khắp không gian đất trời, phủ lên cỏ cây hoa lá, khắp đoạn đường hành quân khiến cho hành trình ra trận chiến đấu càng thêm gian lao, khắc nghiệt. Hiện thực đó được nhà thơ cực tả qua hình ảnh “đoàn quân mỏi”. Quang Dũng tiếp tục đưa dẫn hình dung tưởng tượng của người đọc qua Mường Lát, nơi đoàn quân Tây Tiến đã hành quân qua vào ban đêm. Dẫu cái tối đen mịt mù bao trùm khắp không gian đất trời, với tâm hồn lạc quan, yêu đời, người lính Tây Tiến vẫn cảm nhận được hương hoa rừng dịu mát trong đêm qua. Giữa bộn bề những gian nan, thử thách phải đối mặt, dường như hương hoa trong làn đêm Mường Lát ấy đã tạo thêm chút thi vị, nên thơ của cảnh sắc và khiến lòng người êm ái, thư giãn hơn.Những câu thơ tiếp đó nhà thơ đã phác họa nên bức tranh thiên nhiên núi rừng Tây Bắc hùng vĩ nhưng cũng lắm gian truân, gập ghềnh với “dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm”. “Khúc khuỷu” và “thăm thẳm”, hai từ láy ấy khi kết hợp cùng điệp từ “dốc” đã tái hiện chân thực độ dốc, độ sâu, độ xa ngút ngàn của thiên nhiên núi rừng. Một loạt các thanh trắc tác giả sử dụng ở đoạn này đã tinh tế gợi ra hình ảnh những con dốc ngoằn ngoèo, nhấp nhô, những thác ghềnh hiểm trở thử thách độ bền chí bền lòng của người lính Tây Tiến. Phác họa nên bức tranh hiện thực dữ dội ấy, Quang Dũng như thầm khẳng định và nhấn mạnh sức mạnh ý chí, tinh thần và sự kiên cường, bất khuất của người lính trên đường hành quân.Có lẽ trong đoạn thơ, câu thơ “heo hút cồn mây súng ngửi trời” đã đem đến cho người đọc hình dung rõ nét nhất về những ngọn núi, triền đồi ngút ngàn đoàn quân phải vượt qua. Đảo ngữ “heo hút cồn mây” vừa phác họa một cảnh núi rừng quanh năm mây giăng phủ kín vừa nhấn mạnh vẻ cheo leo, nguy hiểm của con đường hành quân ra trận. Hình ảnh nhân hóa “súng ngửi trời” thể hiện sự lạc quan, yêu đời của người lính Tây Tiến đồng thời bộc lộ sự hóm hỉnh trong giọng thơ Quang Dũng. Hình ảnh gợi ta liên tưởng đến khung cảnh người lính đứng gác trên ngọn núi cao với tư thế chủ động, hiên ngang cứ ngỡ như mũi súng đã chạm đến bầu trời. Cách nhìn, sự liên tưởng ấy đã khẳng định vẻ đẹp tâm hồn người lính, những tâm hồn lạc quan, yêu đời dẫu thực tại còn nhiều khó khăn, khốc liệt. Sự kỳ vĩ của thiên nhiên núi rừng Tây Bắc tiếp tục được nhà thơ khắc họa qua hình ảnh:“Ngàn thước lên cao ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông mưa xa khơi”Dường như tác giả đang muốn nhắc nhớ về kỷ niệm những ngày ở Pha Luông với hình ảnh đậm chất phóng đại “mưa xa khơi”. Đó phải chăng là những ngày mưa nguồn suối lũ, chảy trôi ào ào từ thượng nguồn đổ về khắp các bản làng, thử thách ý chí, sự can trường của người lính. Dẫu vậy, với hình thức ngôn từ đa phần là thanh bằng, câu thơ lại đem đến cho ta một cảm giác tươi mát, êm dịu lạ thường và cảm nhận được sự lạc quan, yêu đời luôn thắp sáng trong tâm hồn người lính Tây Tiến.Tiếp nối những câu thơ miêu tả sự hùng vĩ và gian nan tột độ của thiên nhiên núi rừng Tây Bắc là những dòng thơ khắc họa hình ảnh người lính cùng đậm đà, thắm thiết một tình quân dân với đồng bào nơi đây. Trước hết nhà thơ bày tỏ niềm thương nỗi nhớ đồng đội, nhớ đoàn quân qua hai câu thơ:“Anh bạn dãi dầu không bước nữaGục lên súng mũ bỏ quên đời”Chiến tranh tàn khốc nổ ra không bao giờ ta tránh khỏi những mất mát, đau thương. Người lính Tây Tiến biết điều đó, và dũng cảm đối diện với thực tế rằng mình, đồng đội của mình có thể hy sinh bất cứ lúc nào. Quang Dũng nhắc về sự hy sinh ấy với hình ảnh nói giảm nói tránh vừa làm nguôi ngoai nỗi đau vừa thể hiện sự trân trọng dành cho những hy sinh cao cả của đồng đội mình.Nét dữ dội của thiên nhiên Tây Bắc lại tiếp tục được nhà thơ khắc họa qua những hình ảnh sống động:“Chiều chiều oai linh thác gầm thétĐêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”Tiếng thác nước đổ ào ào, tiếng cọp kêu dữ tợn vừa thể hiện sự dữ tợn, hiểm nguy của thiên nhiên nhưng cũng nhấn mạnh sự dũng cảm, lạc quan của người lính Tây Tiến. Cùng với đó, trên đoạn đường hành quân gian khổ ấy, nhân vật trữ tình còn không quên nhớ về và trân trọng những kỷ niệm, những phút giây gắn bó, sẻ chia yêu thương của đồng bào nơi đây:“Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khóiMai Châu mùa em thơm nếp xôi”Tiếng thơ “Nhớ ôi Tây Tiến” đã bày tỏ một tình cảm dạt dào, một tiếng lòng da diết nhớ thương của người lính về những kỷ niệm xưa. Hình ảnh “cơm lên khói” và “Mai Châu mùa em thơm nếp xôi” đã thể hiện tâm hồn tinh tế, nhạy cảm cũng như một tấm lòng khát khao cuộc sống ấm êm, hòa bình của người lính Tây Tiến. Hơn ai hết, họ hiểu và trân quý vô cùng những tình cảm đồng bào thiêng liêng ấy, nó như một nguồn động lực tiếp thêm sức mạnh ý chí, tinh thần để họ có thể vượt qua những gian truân, thử thách trên chặng đường hành quân còn dài rộng phía trước.Với mười bốn câu thơ đầu ngắn gọn mà giàu hình ảnh, cảm xúc, nhà thơ Quang Dũng đã phác họa nên bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, dữ dội của đất trời Tây Bắc làm bức phông nền để từ đó làm nổi bật bức tranh chân dung, tâm hồn người lính Tây Tiến. Đoạn thơ đã góp phần làm nên sự thành công cho tác phẩm đồng thời khẳng định được tài năng nghệ thuật của tác giả.-Nem-
