Từ đơn và từ phức là gì? cách phân biệt và ví dụ minh họa

Giải thích khái niệm từ đơn và từ phức là gì, có những loại từ phức nào, cách phân biệt giữa từ đơn và từ phức, ví dụ minh họa.

Từ đơn và từ phức là gì? Đây là hai khái niệm vô cùng quan trọng trong chương trình Ngữ văn để các em hiểu về những thành phần cấu tạo nên một câu. Trên thực tế, hai loại từ này đã được giới thiệu đến học sinh trong bộ môn Tiếng Việt ngay từ bậc Tiểu học. Bài viết sau đây sẽ tổng hợp lại kiến thức và giúp các em nắm vững hơn về những thuật ngữ này.

Từ đơn và từ phức là gì?

Từ là gì?

Mỗi từ được tạo nên từ một tiếng. Tiếng đôi khi sẽ mang một ý nghĩa cụ thể tuy nhiên đôi khi sẽ không rõ ràng về nghĩa. Từ là đơn vị nhỏ nhất trong một câu và được chia thành hai loại đó là từ đơn và từ phức.

Từ đơn là gì?

Dựa trên khái niệm được đưa ra trong sách giáo khoa Ngữ văn, từ chỉ được tạo thành từ một tiếng thì gọi là từ đơn.

Ví dụ: bàn, ghế, cây, hoa, lá, đẹp, hay….

Từ phức là gì?

Từ phức là từ được cấu thành từ ít nhất hai tiếng hoặc nhiều hơn. Khia phân chia các tiếng trong từ phức, tức là để mỗi tiếng đứng một cách riêng lẻ thì mỗi tiếng có thể có nghĩa hoặc không có nghĩa. Trong từ phức có hai loại đó là từ láy và từ ghép. Ví dụ: ô tô, điện thoại, đường xá, bông hoa, chăm chỉ, cần cù…

• Từ ghép: Được cấu thành từ hai tiếng và các tiếng có mối quan hệ ngữ nghĩa với nhau
• Từ láy: Được cấu thành từ hai tiếng và các tiếng có mối quan hệ về mặt ngữ âm. Trong đó từ láy được chia ra thành hai loại là láy bộ phận và láy toàn bộ.

Cách phân biệt từ ghép và từ láy

• Từ ghép được tạo nên từ những tiếng có ngữ nghĩa
• Từ láy được tạo nên từ những tiếng có vần hoặc âm bắt đầu giống nhau

Cách phân định ranh giới từ đơn và từ phức là gì?

Để phân biệt giữa từ đơn và từ phức, có hai cách làm như sau:

Cách 1: Chêm xen từ

Nếu sau khi thêm một từ mới vào tổ hợp từ khiến cho chúng trở nên tách rời nhưng ngữ nghĩa vẫn được giữ nguyên thì có thể nói tổ hợp từ đó được cấu thành từ những từ đơn.

Ví dụ:

Uống nước => Uống nhiều nước

Lướt sóng => Lướt trên sóng

Khi thêm các từ đơn khác vào, hai tổ hơn “uống nước” và lướt sóng chỉ bổ sung thêm thông tin, sắc thái chứ không thay đổi về ngữ nghĩa. Như vậy có thể khẳng định chúng được tạo thành từ hai từ đơn.

Cách 2: Suy luận từ nghĩa gốc của từ xem có sự chuyển nghĩa hay không

Ví dụ: “Áo dài” vốn là một từ được kết hợp từ hai từ đơn, nhưng yếu tố đứng sau là từ “dài” đã bị mờ nghĩa.

Các câu hỏi về từ đơn và từ phức

Tại sao từ “uống nước” không phải là từ phức mà lại được tạo thành từ từ đơn?

“Uống nước” là tổ hợp được tạo thành từ hai từ đơn bởi liên kết của hai tiếng trong từ không chặt chẽ, khi chêm xen các yếu tố khác thì ngữ nghĩa cũng không đổi. Ví dụ như “uống ít nước”, “uống nhiều nước”… Ngoài ra còn có thể thay đổi các yếu tố trong từ với những yếu tố khác. Ví dụ như “uống rượu”, “uống chè”, “uống trà”…

Tại sao các từ như “điện thoại”, “ô tô”, “chăm chỉ” lại là từ phức?

Đây là những từ phức bởi khi chúng ta tách riêng hai yếu tố, ngữ nghĩa của các yếu tố này không còn mang ý nghĩa như ban đầu. Hoặc có sắc thái nghĩa nhưng đã bị mờ đi, bị chuyển nghĩa.

Mong rằng bài viết trên đây đã giúp các em hiểu hơn khái niệm từ đơn và từ phức là gì cũng như cách phân biệt giữa hai thuật ngữ này.

• Xem thêm: Thành phần biệt lập là gì? Các loại thành phần biệt lập và ví dụ

Thuật Ngữ –